Strumień expressem

W nawiązaniu do poprzedniego tekstu nasunęła nam się myśl, aby wykonać jednocześnie dwie analizy porównawcze dotyczące strumieni telewizyjnych. Z jednej strony zdecydowaliśmy się na porównanie treściowe Wiadomości z Teleexpressem, z drugiej – na porównanie reklam następujących po Teleexpressie z tymi wplecionymi w popularny program śniadaniowy Dzień dobry TVN.

Po przeanalizowaniu trzydziestu minut z przedziału czasowego 17:00-17:30 na kanale TVP 26 października 2014 roku nasuwa się porównanie z Wiadomościami, z których oglądania relację zdaliśmy w ubiegłym poście. Jako strumień typowo weekendowy obraliśmy okres, w którym emitowany był alternatywny w stosunku do Wiadomości program o humorystycznym, luźnym zabarwieniu – Teleexpress. Materiał został zarchiwizowany na tej stronie.

Jak wynika z analizy dalekiego zasięgu, na przeanalizowany strumień składało się 15 minut Teleexpressu, 7 minut reklam, 5 minut autopromocji i 3 minuty prognozy pogody. Mimo że okres 19:30-20:00 jest zagospodarowany inaczej – tamten program zajmował 22 minuty czasu antenowego – to proporcja reklam w 30 minutach pozostała ta sama.

Na sam Teleexpress, podobnie jak na Wiadomości, również składa się seria rytuałów organizujących program. Prowadzący zaczyna jeszcze przed przedstawieniem się od podsumowania sytuacji pogodowej w danym momencie, dopiero później oficjalnie rozpoczyna program. Właściwą „akcję” Teleexpressu poprzedza zapowiedź pięciu reprezentatywnych wiadomości. Sama ramówka programowa jest ułożona według schematu: wiadomości z kraju i ze świata – wiadomości kulturalne – przedstawienie artysty muzycznego wraz z fragmentem teledysku – wiadomości sportowe. Jako pointa programu występuje subtelnie wyśmiane przez prowadzącego zdjęcie ogłoszenia, listu tudzież tablicy o błędnej językowo treści.

W przeciwieństwie do Wiadomości, w których końcowe reportaże zdają się nie pasować do poważnego tonu reszty, Teleezpress jawi się jako od początku pomyślany z przymrużeniem oka. Tam, gdzie mamy do czynienia ze sprawami poważnymi, takimi jak pożar kamienicy, prowadzący zachowuje takt. Ale gdy pojawia się temat, z którego można spokojnie pożartować, sytuacja ta jest wykorzystywana do żartu zarówno ze strony prowadzącego, jak i tłumaczącego szczegóły wydarzenia lektora. Przykładem może być analiza bliskiego zasięgu końcowego tematu:

(Orłoś) To nie koniec sportowych wiadomości, mamy dla państwa gorącego newsa. Mianowicie pod osłoną nocy poprawiono w Koszalinie rekord świata w maratonie – o ponad kwadrans. Tak się u nas biega. Z tym że jak nie wiadomo, o co biega, to biega o zmianę czasu.

(Lektor) Bo czas biegł tej nocy akurat do tyłu i to wystarczyło.

(Uczestnik) Mamy o godzinę lepszy wynik, więc rekord świata w zasięgu ręki.

(Lektor) W biegach startowało 800 osób. W Takich warunkach niełatwo obudzić w sobie chęć rywalizacji.

(Uczestniczka) Ciężko się zmobilizować, żeby wyjść w ogóle z domu.

(Lektor) Zwycięzca, Bartosz Kryska, dobiegł w czasie 2:45:57. Po odjęciu godziny okazało się, że pobił rekord świata. W końcu nazwa tego biegu to Nocna Ściema.

(Uczestnik 2) No świetnie. Jakieś profity będą z tego?

(Lektor) Chyba nie, bo rekord trzeba wybiegać, a nie stosować wybiegi.

Formą Teleexpress przypomina programy dla młodych ludzi, podchodzące do pewnych wydarzeń z dystansem a la dawno już nieistniejący Teleranek. Wybór tematów nie jest tutaj motywowany ważnością wydarzeń, ale ich potencjalną atrakcyjnością. Nie jest to żadna wada, jako że w przeciwieństwie do Wiadomości, Teleexpress zawiera na przykład wiadomości kulturalne, zachęcające do angażowania się w wydarzenia związane z kulturą.

Wielce intrygująco przedstawia się natomiast kwestia reklam następujących po Teleexpressie i prognozie pogody. O ile po Wiadomościach, jak pisaliśmy, w spotach reklamowych dojrzeliśmy klasę średnią jako grupę docelową, to w tym przypadku rysuje się nam obraz przekazu „tabloidowego”. Po prognozie pogody jesteśmy wręcz bombardowani reklamami suplementów diety (trzy za jednym razem!), „tanich” pożyczek gotówkowych, dwóch różnych spotów Biedronki i do tego reklamą „Super Expressu”. Na deser czasopismo „dla kobiet ceniących tradycyjne wartości”. Krąg pożądanych odbiorców rysuje się jako konserwatywna publiczność, czytająca tabloidy i robiąca zakupy w dyskontach. Można to wytłumaczyć jednym faktem – obecnością po tych spotach serialu Komisarz Alex. Jak można się dowiedzieć z tego newsa, serial przeżywa tendencję spadkową, co sugeruje, że telewizja publiczna nastawia się na desperackie poszukiwanie odbiorcy masowego, "prostego człowieka", który – jeśli się wnioskuje z reklam – jest albo bezrobotnym, albo emerytem. W Teleexpressie w kontekście tematu stress testów przeprowadzanych przez banki pojawia się informacja, że najgorzej na tle podatności na kłopoty finansowe prezentują się Włochy. Skąd więc następująca potem reklama "Biedronki" sławiąca włoskie dania i spoty sławiące pożyczki gotówkowe? Czyżby podświadomie nadawca chciał, żebyśmy byli jak Włosi pod względem nieodpowiedzialności gospodarczej?



Dla porównania z Wiadomościami i Teleexpressem obejrzeliśmy również 30 minut audycji porannej, która przedstawia typową telewizję śniadaniową. Wybraliśmy dla odmiany program Dzień dobry TVN na konkurencyjnej stacji. Do czego tutaj zmierzamy? Przede wszystkim do sprawdzenia, jak funkcjonują programy poranne. Zaskakują nas one rozmaitymi atrakcjami, nieustannie przerywanymi reklamami. Na przykładzie Dzień dobry TVN dowiadujemy się na przykład o operacji uzębienia, która zmieniła życie głównego bohatera oraz jego małego synka. Widzimy również, jaka kuchnia towarzyszy obecnemu okresowi kalendarzowemu (przepisy związane z Halloween). Przez program przewija się również życie celebrytów takich jak Kasia Sowińska towarzysząca Louisowi Miguelowi na trasie koncertowej w Chile.

Dzień dobry TVN cechuje się pewną formą bezwzględnie wchłaniającego wszystko, co zachodnie eskapizmu – mimo że w Polsce obchodzony jest Dzień Wszystkich Świętych, stacja podczas audycji porannej serwuje nam informacje na temat najpopularniejszych strojów na Halloween dla całej rodziny. Halloween jest obcą tradycją kulturową wyniesioną z Wielkiej Brytanii, wyzutą z jakiejkolwiek mistyczności. Podobnie czysto rozrywkowy charakter mają wątki kulinarne, charakterystyczne dla innych programów śniadaniowych: Kawy czy herbaty na łamach TVP1 i Pytania na śniadanie w TVP2 – szał kulinarny jest charakterystyczny obecnie dla całego świata zachodniego, w związku z czym ktoś musi zawsze coś ugotować. Programy poranne promują także zdrowy styl życia, na punkcie którego również panuje obsesja rodem z kolorowych czasopism. Dzień dobry TVN pokazał w analizowanym okresie (27 października, 10:00-10:30) reportażyk promujący ćwiczenie na zajęciach wychowania fizycznego w szkole. Nie jest to tylko i wyłącznie domena TVN – w Kawie czy herbacie swego czasu, na początku wieku pojawiał się cykliczny podprogram zawierający ćwiczenia fitness.

Co znamienne, mamy również w tym przypadku 7 minut reklamy na 30 minut strumienia, z tym że puszczane są jednym ciągiem. Przekaz w nich zawarty nie daje się tak łatwo zaklasyfikować jak w przypadku Teleexpressu, ale jest w nich coś świadczącego bardziej o wyidealizowanym niż wyszukanym portrecie odbiorcy: reklamy promujące produkty luksusowe takie jak krem przeciwzmarszczkowy i Canal+ mieszają się z siecią sklepików Żabki, by przejść do seksistowskiego obrazka "babeczki z kubeczka". Świadczy to raczej o tym, że TVP i TVN nie różnią się zbytnio, jeśli chodzi o podejście do reklam, wręcz przeciwnie – przekaz w nich zawarty może być tak samo tabloidowy. Dlatego nie powinna nas dziwić wiadomość, że Teleexpress (a pewnie i reklamy po nim następujące) traci popularność na rzecz TVN-owskich Faktów.

Strumień Wiadomości

Dziś porozmawiamy o strumieniach telewizyjnych i przekazie przez nie dostarczanym na przykładzie serwisu informacyjnego "Wiadomości". Jest to bardzo ciekawy przyczynek do rozważań na temat sposobów transmisji informacji z kraju i ze świata na kanale TVP1, na którym pojawia się ten program.

"Wiadomości" są programem informacyjnym nadawanym od 1989 roku na kanale TVP1 i jednym z najbardziej popularnych tego typu serwisów w polskiej telewizji. Najważniejsze jednak jest to, że chodzi nam o program telewizji publicznej, mający w teorii dostarczać rzetelnej i neutralnej wiedzy o wydarzeniach w Polsce i na świecie. Jak jednak z teorią bywa, niekoniecznie musi ona odpowiadać rzeczywistości. Dla udowodnienia tych wątpliwości przeprowadziliśmy mały eksperyment, związany z analizą 30-minutowego strumienia telewizyjnego.

Strumień telewizyjny to konkretne informacje, jakie do nas docierają. Nie chodzi wyłącznie o treści dostarczane za pomocą programów, ale także w postaci autopromocji i reklam. Także one coś mówią o profilu danego kanału telewizyjnego.



Analizie poddaliśmy strumień telewizyjny z przedziału czasowego 19:30-20:00 z 18 października 2014 roku, uwzględniając zarówno główny program "Wiadomości", jak i reklamy, które się po nim pojawiają. Wzorowaliśmy się przy tym na metodzie podanej przez Raymonda Williamsa, który wyróżnił trzy typy analizy: dalekiego zasięgu, średniego zasięgu i bliskiego zasięgu. Pełny program z tego okresu można odnaleźć na stronie http://wiadomosci.tvp.pl/17023516/18102014-1930.

ANALIZA DALEKIEGO ZASIĘGU

Polega ona na ogólnym opisie programów wyświetlanych w danej chwili.

TVP 1, sobota, 18 października 2014

19.30 Wiadomości

19:52 Reklamy

19:59 Autopromocja

20:00 Reklamy

Przedstawiona analiza strumienia 30-minutowego ukazuje, że telewizja publiczna (TVP1) wcale nie musi kierować się misją publiczną. Na 30 minut strumienia przypadają 22-23 minuty transmisji i 7-8 minut reklam. Warto dodać, że zgodnie z ustawą z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, artykułem 16., ustępem 3., „reklamy i telesprzedaż nie mogą zajmować więcej niż 12 minut w ciągu godziny zegarowej”. TVP1 ledwo zdaje się przestrzegać ten przepis.

ANALIZA ŚREDNIEGO ZASIĘGU

Tutaj relacjonujemy przebieg strumienia poprzez pokazanie informacji tekstowych i wizualnych w nim przekazywanych.

19:29 (Reklama samochodu)

19:30 Wiadomości

I

(Prowadzący) Cud się nie zdarzył. W nocy po 12 godzinach ratownicy odnaleźli ciało górnika.

(Zapowiedź informacji) Rosjanie chcą mniejszego pomnika w Smoleńsku.

(Zapowiedź informacji) O jedno słowo za dużo.

(Zapowiedź informacji) Mistrzowie w produkcji energii.

II

(Prowadzący) Rosjanie chcą, aby pomnik ofiar w Smoleńsku był dwukrotnie mniejszy. Platforma studzi emocje...

(Widok krzyży, rozmowa z Ewą Kopacz, wizualizacja pomnika)

(Redaktorka 1) Rosjanie chcą, aby pomnik zamiast 100 m miał 40.

(Konferencja Jarosława Kaczyńskiego, rozmowa z Andrzejem Seremetem, widok akt, rzecznik prasowy)

(Wizualizacja dat)

Etap śledztwa wszedł w końcową fazę.

(Widok zdjęć z rosyjskiej agresji na Ukrainę)

Godna atmosfera obchodów rocznicy.

(Widok państwa Kaczyńskich)

III

(Prowadzący) Marek Sawicki rolników oddających jabłka do skupu nazwał frajerami.

(Premier) Tak powiedział?

(Redaktorka 2) To pierwszy raz, kiedy premier zrobiła tak wielkie oczy.

(Cytat z Marka Sawickiego)

(Widok jabłek)

(Wystąpienie Jarosława Kaczyńskiego)

{Wypowiedź przepraszająca Janusza Piechocińskiego)

(Rozmowa z Markiem Sawickim – sprostowanie)

(Wypowiedź Joachima Brudzińskiego)

(Wypowiedź Jarosława Kalinowskiego)

(Cytat z Marka Sawickiego)

(Wypowiedź redaktorki)

IV

(Prowadzący) Nadzieja umiera ostatnia. I do końca mieli ją zarówno bliscy, jak i koledzy z kopalni. Po kilku dniach poszukiwania ratownicy dotarli do zaginionego po wybuchu kopalni w Mysłowicach ostatniego górnika. Niestety mężczyzna już nie żył.

(Redaktor 3) Metan i pożar. Gorąco jak w piekle.

(Wypowiedź ratownika, widok karetki)

(Przypomnienie Alojzego Piątka, ocalałego w 1971)

(Wypowiedź innego ocalałego)

(Wideo z wybuchu)

(Wypowiedź jednego z górników)

(Widok szpitalny, wypowiedź doktora)

(Emerytowany ratownik górniczy)

(szyb kopalniany)

(Redaktor 3) Będzie można tam zejść dopiero za kilka miesięcy.

IV2)

(Motyw muzyczny Wiadomości)

(Prowadzący) Czy to próba wywołania paniki, czy też poważne niebezpieczeństwo, przed jakim stanęła Europa? Dżihadyści z Państwa Islamskiego wzywają mieszkańców Francji do zabijania cywilów w tym kraju.

(Materiał pokazujący agresywnych dżihadystów, w tym jednego z Europejczykiem)

(Wizualizacja liczby muzułmanów w Europie)

(Modlitwa muzułmanów)

(Wypowiedź ministra SW Niemiec)

(Dżihadyści z brońmi)

(Wypowiedź eksperta)

(Redaktor 4) Terroryści zamordowali 17-latka. Jego ciało wystawili na widok publiczny. Obce jest im słowo „litość”.

V

(Prowadzący) Poświęcony rodzinie synod biskupów bez rewolucyjnych zmian.

(Widok biskupów)

VI

(Prowadzący) Jutro na zakończenie tej części synodu zostanie beatyfikowany papież Paweł VI

(Redaktorka 5 opowiada o synodzie biskupów)

(Biograficzny opis życia Pawła VI)

(Wypowiedź bratanka papieża)

(Wypowiedź członka dworu papieskiego)

(Wspomnienie o Karolu Wojtyle) W 1968 papież Paweł VI uczynił go kardynałem.

(Redaktorka 5 opowiada)

VII

(Motyw muzyczny Wiadomości)

(Prowadzący) Niewielka gmina Kisielice zostawiła w tyle Sztokholm, Londyn, Andaluzję. To właśnie Kisielice zarządzają energią najlepiej w całej Europie.

(Panorama gminy)

(Wypowiedź burmistrza Kisielic)

(Opis elektrowni)

(Widok wiatraków)

(Wypowiedź burmistrza)

(Wypowiedź Stowarzyszenia Energii Odnawialnej)

(Wspomnienie braków w ustawie uniemożliwiających sprzedawanie energii)

(Wypowiedź ministra środowiska)

(Komentarz Redaktora 6)

VIII

(Wstępna rozmowa Prowadzącego z Leszkiem Millerem na temat wypowiedzi Marka Sawickiego)

(Napisy końcowe)

IX

Reklamy

(Reklama preparatu dla dzieci)

(Westernowa muzycznie reklama przedstawiająca robotników i przejeżdżające samochody)

(Groźnie mówiący mężczyzna ubrany w garnitur przedstawia lekarstwo na przeziębienie i grypę)

(Reklama tarcz hamulcowych i żarówek do samochodów)

(Reklama suplementu diety na wzdęcia)

(Reklama czekolady dla dzieci)

(Reklama kremu do kanapek przedstawiająca pełną – 2+2 – szczęśliwą rodzinę)

(Reklama leku na przeziębienie i grypę)

(Reklama promująca kupowanie winogron w dyskoncie spożywczym)

(Reklama ubezpieczenia)

(Reklama suplementu diety na mocne kości)

(„Lekarz” zachwala suplement diety na infekcje intymne)

X

Autopromocja (ogłoszenie nadawcy)

Zwiastun serialu Komisarz Alex (sobota 20.25), filmu Quantum of Solace (sobota 21.25), i strzelaniny w serialu Blondynka (niedziela 20.25)

XI

Reklamy

(Subtelna reklama samochodu z leasingiem)

(Reklama leku na wzdęcia przedstawiająca księdza na kolędzie)

Na podstawie powyższej analizy można stwierdzić, że Wiadomości rozpoczynają się zawsze trzema mającymi wzbudzić ciekawość nagłówkami: dwoma sensacyjnymi i trzecim w roli ciekawostki (bo jak uznać za szczególnie ważną działalność zwykłej gminy? Chyba że sam wpadłem w pułapkę wiadomości sensacyjnych). Około 19:40 i 19:50 (w tym przypadku dokładnie o 10:42 i 10:49) pojawia się motyw muzyczny Wiadomości, oddzielający tematycznie tematy 1) krajowe, 2) światowe (tudzież, jak znamy z doświadczenia przy oglądaniu Wiadomości, tematy interwencyjne związane z krzywdami polskich prowincjuszy) oraz 3) swoisty aperitif – temat-ciekawostkę podany w luźnej formie. Wiadomości kończą się krótkim wywiadem z osobą powiązaną z którymś z reportaży, wprowadzającym do programu Dziś Wieczorem w TVP Info.

 

Zauważmy ponadto, że reportaże II i III oraz V i VI dublują swój przekaz. Pierwsza para reportaży zawiera fragmenty konferencji Prawa i Sprawiedliwości, ścinając je do inwektyw Jarosława Kaczyńskiego wobec panującego rządu. Druga para reportaży traktuje właściwie o tym samym – synodzie biskupów. Rozdmuchany został tutaj do miana odrębnego reportażu wątek beatyfikacji Pawła VI, kontynuatora II soboru watykańskiego, który w ciągu 2 minut trwania tego swoistego minidokumentu doczekuje się obszernej biografii. Dlaczego ten wątek koniecznie musi zostać podkreślony w telewizji publicznej, która występuje w imieniu teoretycznie świeckiego państwa? - chciałoby się zapytać.

Opozycja parlamentarna tradycyjnie dla Wiadomości została przedstawiona w formie osób wyłącznie narzekających na rząd. Wypowiedzi Joachima Brudzińskiego i Jarosława Kaczyńskiego – zarówno o problemach z pomnikiem w Smoleńsku, jak i w związku z wypowiedzią Marka Sawickiego – wywołały w nas manipulatorskie przekonanie, że tak naprawdę nic nie mają oni do powiedzenia. Jak wynika z badania CBOS w listopadzie 2012, respondenci wskazywali zarówno TVP, jak i komercyjny TVN jako prorządowe (http://wyborcza.pl/1,76842,12871656,Wyksztalciuchy_nie_ufaja_TV_Trwam___nowy_sondaz_CBOS.html), co potwierdza moje przypuszczenia dotyczące tendencyjności transmisji.

Za ciekawy przedmiot badań należałoby uznać reklamy, gdyż mówią one co nieco o potencjalnym odbiorcy. Reklamy samochodów i ubezpieczeń wskazują na klasę średnią jako grupę docelową, pojawiają się też liczne reklamy suplementów diety i lekarstw na przeziębienie, uwarunkowane sezonowo. Reklama kremu do kanapek odpowiada natomiast aprobowanemu przez państwo modelowi rodziny 2+2 (dwoje rodziców i dwoje dzieci).

ANALIZA BLISKIEGO ZASIĘGU

(Prowadzący) Czy to próba wywołania paniki, czy też poważne niebezpieczeństwo, przed jakim stanęła Europa? Dżihadyści z Państwa Islamskiego wzywają braci mieszkających we Francji do zabijania cywilów w tym kraju. W Europie Zachodniej, szczególnie we Francji, żyje wielu podatnych na taką ideologię młodych ludzi. O całkiem realnym zagrożeniu ze strony islamistów – Marcin Szewczak.

(Obraz skandujących swe hasła dżihadystów)

(Redaktor) Dżihad terrorystów z Państwa Islamskiego sięga granic Syrii i Iraku. Teraz zagrożona jest także Europa. (pokazany filmik) Na tym umieszczonym w Internecie filmiku bojownik islamski nawołuje do brutalnego mordowania cywilów. Tak jak robili to członkowie organizacji z pojmanymi w Europie obcokrajowcami.

(prof. Tomasz Aleksandrowicz) Już wywołali panikę, natomiast samych zamachów wykluczyć nie można, bo trafiają one w wielu przypadkach na podatny grunt.

(Redaktor) (mapa Europy) W mieście mieszka ponad 40 mln wyznawców islamu, najwięcej we Francji, gdzie liczba muzułmanów przekroczyła 8 milionów. W Niemczech mieszkają 4 miliony wyznawców Allaha, a na Wyspach Brytyjskich ponad 3 miliony. W niewielkiej Belgii 650 tys., w Polsce – niewiele ponad 30 tys. W krajach, gdzie są muzułmanie – wzmożona czujność. Niemieckie służby już próbują zapobiegać zamachom.

(Thomas De Maiziere, szef MSW Niemiec) Wszystkim, których podejrzewamy o wyjazd do Syrii w celu szkolenia terrorystycznego, wystawimy dokumenty, które uniemożliwią im opuszczenie Niemiec.

(Redaktor) (widoczni modlący się ludzie) Dżihadyści w Niemczech i Stanach Zjednoczonych werbują ludzi podatnych na ideologię Państwa Islamskiego.

(Krzysztof Liedel, ekspert) Zdobywają doświadczenie w szeregach organizacji na Bliskim Wschodzie, wracają do Europy, są zdolni by przeprowadzać zamachy terrorystyczne, potrafią konstruować ładunki wybuchowe...

(Redaktor) (widok terrorystów) Zwłaszcza że terroryści nie znają granic. Właśnie ukrzyżowali 17-latka, bo robił zdjęcia ich bazom wojskowym. Wystawili jego ciało na widok publiczny. Obce jest im słowo „litość”. Marcin Szewczak, Wiadomości.

Warto przeanalizować ten reportaż dotyczący Państwa Islamskiego, gdyż prawdopodobnie najpełniej opisuje on histerię mediów zachodnich opisujących Bliski Wschód. Autor reportażu pozwala sobie na tendencyjność, demonizując nie tylko terrorystów, ale i wyznawców islamu w ogóle. W jasny sposób wskazuje, że muzułmanie w Europie są wielkim zagrożeniem dla świata. Zestawienie modlących się muzułmanów z informacją o werbowaniu ludzi przez dżihadystów rodzi jasne sugestie, że każdy muzułmanin to potencjalny terrorysta.

Na podstawie powyżej opisanego strumienia można stwierdzić, że odbiorcą "Wiadomości" jest przedstawiciel klasy średniej, według mniemań TVP potrzebujący prostego przekazu pozbawionego szerszej informacji o danym zjawisku (dżihad ma przecież podłoże w kolonializmie!). Telewizja publiczna daje przekaz wyczerpujący, ale czy naprawdę neutralny? To już pozostawiamy waszym rozważaniom.

Wprowadzenie

Witajcie!

Jesteśmy grupą studentów, która chciałaby podzielić swymi przemyśleniami na temat telewizji. Co tydzień będziemy zamieszczać treści związane z naszymi zajęciami z gatunków telewizyjnych. Śmiało piszcie komentarze. Chętnie skonfrontujemy swoją wiedzę z waszą :)